5 ξόρκια για το φόβο

Ποιοι είναι οι μηχανισμοί του πολιτικού φόβου, γιατί φοβόμαστε και, κυρίως, ποιους συμφέρει να παραμένουμε φοβισμένοι; Οσα θέλατε να μάθετε για το φόβο, αλλά φοβόσασταν να ρωτήσετε, σε μόλις 600 λέξεις.

1 Ποιος είπε πρώτος τη φράση «Αυτό που φοβάμαι περισσότερο είναι ο ίδιος ο φόβος»;
Ο γάλλος δοκιμιογράφος της Αναγέννησης Μισέλ ντε Μοντέν. Παραλλαγή αυτής της φράσης χρησιμοποίησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Φράνκλιν Ντ.Ρούσβελτ στον περίφημο λόγο του προς το έθνος, μετά την εκλογή του το 1933, εν μέσω της σφοδρότερης οικονομικής κρίσης: «Το μόνο πράγμα που πρέπει να φοβόμαστε είναι ο ίδιος ο φόβος» καθησύχασε το έθνος ο νεοεκλεγείς πρόεδρος. Την επόμενη κιόλας μέρα εφάρμοσε επείγοντα μέτρα διάσωσης, με προσωρινό κλείσιμο των τραπεζών, δουλειές για τους άνεργους και δημοσιονομικές δαπάνες για τόνωση της οικονομίας. Το New Deal περιόρισε προσωρινά το φόβο της φτώχειας, που αντικαταστάθηκε από το φόβο του πολέμου και την ανάπτυξη της στρατιωτικής μηχανής.
2 Ο φόβος είναι μόνο αρνητικός;
Για τους φιλελεύθερους διανοητές, όπως ο Τζον Λοκ, ο φόβος έχει θετική χροιά, καθώς «αυτό που κυρίως -αν όχι μόνο- προωθεί την εργατικότητα και τη δραστηριότητα είναι η ανησυχία». Στην καθομιλουμένη το ονομάζουμε «ο φόβος φυλάει τα έρμα», εφόσον οι εξουσίες προτιμούν φοβισμένους, άρα πειθήνιους υπηκόους. Για τον Αριστοτέλη ο φόβος αξιολογείται ανάλογα με τον ηθικό στοχασμό του κάθε ανθρώπου. Ανδρείος, δηλαδή θαρραλέος, σύμφωνα με την αριστοτελική ηθική, είναι αυτός που φοβάται «όσα πρέπει και διότι πρέπει και καθώς πρέπει και όταν πρέπει», δηλαδή ιεραρχεί τους φόβους και προτιμά το θάνατο στη μάχη από την ταπείνωση.
3 Συνυπάρχει ο φόβος με τη σύγχρονη δημοκρατία;
Δεν είναι ανάγκη να ζούμε σε ακραία ολοκληρωτικά καθεστώτα για να είναι αποτελεσματικός ο πολιτικός φόβος. Οι σύγχρονες «φιλελεύθερες» κοινωνίες χρησιμοποιούν με μαεστρία τις τεχνικές του φόβου, για να διοικούν και να προλαμβάνουν τις κοινωνικές αντιστάσεις. Χαρακτηριστικό της κοινωνίας των πολιτών είναι ότι ο φόβος εμπλέκεται με την οικειότητα και την υποτιθέμενη αμοιβαία εμπιστοσύνη. Η απειλή είναι πιο αποτελεσματική από την πραγματοποίησή της και το «οικείο περιβάλλον» που δημιουργεί ένα δίκτυο από ιερείς, ψυχολόγους, «συμπαθείς» μικρούς εργοδότες, τηλεπερσόνες της διπλανής οθόνης και επόπτες του διπλανού γραφείου είναι πιο αποτελεσματικό από την ωμή καταστολή.
4 Ποιοι είναι οι κυριότεροι μηχανισμοί του φόβου;

Ο Κόρεϊ Ρόμπιν στο σχετικό βιβλίο του, ανάμεσα στους σύγχρονους μηχανισμούς του φόβου, αναφέρει: «Τις κυρώσεις στον εργασιακό χώρο, την ενορχήστρωση της κοινωνικής συναίνεσης (μέσω των ΜΜΕ), την κινητοποίηση ομάδων πολιτών για να μποϊκοτάρουν προϊόντα (πρακτική που χρησιμοποιήθηκε στον Ψυχρό Πόλεμο), τη χρήση δασκάλων και ιερέων για να νουθετήσουν τα άτομα να υποταχθούν στο φόβο, την εξουσία των πληροφοριοδοτών». Επί πλέον όπλα διασποράς του φόβου είναι ο εξοστρακισμός και η διασπορά φημών. Ο,τι και όσους η εξουσία δεν μπορεί να καταστείλει, φροντίζει να απομονώσει, να συκοφαντήσει, να καταστήσει γραφικούς. «Η απόλυτη απομόνωση… αυτός είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος. Είναι ο μόνος τρόπος για να εξοβελιστούν οι κομμουνιστές… Κι έτσι είναι η πιο πειστική προπαγάνδα». Αυτά υποστήριζε η ακροδεξιά οργάνωση Counterattack επί μακαρθισμού. Αν αντικαταστήσουμε τη λέξη «κομμουνιστές» με λέξεις όπως «συνδικαλιστές βάσης», «απεργοί», «διαδηλωτές»… τότε θα έχουμε τη σύγχρονη «μνημονιακή» φοβική προπαγάνδα.
5 Πώς αντιστεκόμαστε στο φόβο;
Η λογική των ελίτ υποστηρίζει ότι η αντίσταση είναι μάταιη, ότι όταν αντιδρούμε σε όσα μας επιβάλλουν (απολύσεις, μειώσεις μισθών, σιωπή και υποταγή) «χτυπάμε τη γροθιά στο μαχαίρι» και οδεύουμε πιο γρήγορα στην αυτοκαταστροφή. Η εναλλακτική οπτική όσων αντιστέκονται υποστηρίζει ότι η συνθηκολόγηση δεν είναι μόνο ατιμωτική, αλλά και απερίσκεπτη, ότι η σιωπή δεν εξασφαλίζει προστασία αλλά μας κάνει πιο τρωτούς, ότι η αντίσταση -ακόμα και όταν δεν στέφεται με απόλυτη επιτυχία- υποδεικνύει πως παρόμοιες ενέργειες είναι εφικτές, πως η εξουσία δεν είναι τόσο ισχυρή όσο φαίνεται. Η μόνη αποτελεσματική απάντηση στο φόβο είναι η συλλογική οργάνωση, αντίσταση και δράση.

πηγη:thenetwar.com