H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΣΥΛΟΥ

Η λέξη άσυλο, προκύπτει από το στερητικό «α» και την λέξη «σύλη», που σημαίνει αφαίρεση, απογύμνωμα, λεηλάτηση. Σημαίνει δηλαδή, κάτι το ιερό, ασφαλές κι απαραβίαστο.

Σήμερα υπάρχουν διάφορα ήδη ασύλων, όπως πολιτικό, κατοικίας κ.α.

Στο συγκεκριμένο θέμα, θα ασχοληθούμε με το ακαδημαϊκό (πανεπιστημιακό) άσυλο, αφού κάνουμε πρώτα μια αναδρομή στο παρελθόν, έτσι ώστε να γνωρίσουμε την αρχική του σημασία κι εφαρμογή.

Άσυλο, ικέτης και ικετηρία
Κατά την αρχαιότητα, άσυλο αποτελούσαν... οι ναοί και οι βωμοί, δηλαδή χώρο απαραβίαστο και ιερό, προστατευμένο απ’ τους Θεούς.
Ήταν ένας θεσμός εθιμικού δικαίου, ευρύτατα διαδεδομένος στον αρχαίο κόσμο, ένας θεσμός που σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις αγνοήθηκε.
Εκεί προσέφευγε για να προστατευτεί ο «ικέτης». Ο «ικέτης», βεβαρημένος συνήθως με το φοβερό αδίκημα της ανθρωποκτονίας, προσέφευγε στα ιερά των θεών, γνωρίζοντας ότι εκεί δεν μπορεί κανείς να τον πειράξει, κρατώντας την «ικετηρία», ένα κλαδί ελιάς πάνω στο οποίο είχε τυλίξει μαλλί προβάτου, συνήθως λευκό. Άφηνε τον κλάδο ελιάς, την ικετηρία, πάνω στο βωμό και περίμενε εκεί για να αποφύγει την οργή των συγγενών του δολοφονημένου, οι οποίοι τον καταδίωκαν. Το κλαδί της ελιάς παρέμενε πάνω στο βωμό όσο εκκρεμούσε η αίτηση για ικεσία. Όταν ο άρχων της πόλης αποδεχόταν την αίτηση ικεσίας ο ικέτης έπαιρνε από το βωμό τον κλάδο της ελιάς και έφευγε, περιμένοντας συνήθως να εκδικαστεί η υπόθεσή του από κάποιο δικαστήριο.
Προστάτης των ικετών ήταν ο ίδιος ο Δίας, ο οποίος γι. αυτό το λόγο ονομαζόταν Ικέσιος και Καθάρσιος.

Το Κυλώνειο Άγος
Με το όνομα Κυλώνειον Άγος έμεινε γνωστή στην ιστορία μια σειρά από δεινοπαθήματα και θεομηνίες που έπληξαν την αρχαία Αθήνα και που αποδόθηκαν στην οργή των θεών για τη σφαγή των οπαδών του Κύλωνα που συνέβη κάτω από τις ακόλουθες συνθήκες:

Μετά την εφαρμογή της Δρακόντειας νομοθεσίας μεγάλη μερίδα της Αθηναϊκής κοινωνίας ήταν έντονα δυσαρεστημένη λόγω της αυστηρότητας των νόμων. Τότε ο Κύλων που ανήκε στη τάξη των ευγενών, είχε αναδειχθεί ολυμπιονίκης και ήταν γαμπρός του Τυράννου των Μεγάρων Θεαγένη επεχείρησε να δώσει τέλος. Είχε μάλιστα πάρει και χρησμό από το Μαντείο των Δελφών που έλεγε: «εν του Διός τη μεγίστη εορτή καταλαβείν την Αθηναίων ακρόπολιν» (Θουκ. Α’ 126, 4). Θεώρησε ότι η μεγαλύτερη γιορτή του Δία ήταν τα Ολύμπια (κατά πάσα πιθανότητα όμως το Μαντείο αναφερόταν στα Διάσια). Κατά την διάρκεια της εορτής των Ολυμπίων επιτρεπόταν στους ολυμπιονίκες στην επέτειο της νίκης τους να πηγαίνουν με συγγενείς και φίλους και να κάνουν θυσίες σε διάφορα ιερά της πόλης. Εκμεταλλευόμενος τη συνήθεια αυτή αλλά και τη δυσαρέσκεια εκείνη των Αθηναίων, μαζί με τον αδελφό του και τους οπαδούς του κατέλαβε την Ακρόπολη το 620 π.Χ., (κατ΄ άλλους το 612 π.Χ.). Δεν επέτυχε όμως την ολοκλήρωση του σκοπού του γιατί ο τότε επώνυμος άρχων της Αθήνας ο Μεγακλής, που ανήκε στην ισχυρή οικογένεια των Αλκμαιωνιδών, αντέδρασε δραστήρια και πολιορκώντας την Ακρόπολη ανάγκασε τον μεν Κύλωνα και τον αδελφό του να διαφύγουν στα Μέγαρα, τους δε οπαδούς του να καταφύγουν ικέτες στον βωμό της Πολιάδος Αθηνάς. Τότε όσοι κατέφευγαν στους βωμούς θεωρούνταν προστατευόμενοι των θεών και συνεπώς ήταν απαραβίαστοι.

Οι οπαδοί όμως του Μεγακλή, ενώ τους υποσχέθηκαν πως αν βγουν από το ιερό δεν θα τους πείραζαν, παραβαίνοντας το πανελλήνιο εκείνο ιερό έθιμο, τους φόνευσαν προ του ιερού των Ευμενίδων, τη στιγμή που κατέρχονταν από την Ακρόπολη κρατώντας κατά την παράδοση ταινίες των οποίων η άλλη άκρη ήταν δεμένη στο βωμό, αφού προηγουμένως έκοψαν αυτές τις ταινίες, θεωρώντας έτσι ότι δεν τυγχάνουν πλέον της θείας προστασίας.

Το έγκλημα αυτό των ικετών προκάλεσε τη φρίκη των Αθηναίων και τη γενική κατακραυγή και εκτός της Αθήνας, και οι δε Αλκμαιονίδες θεωρήθηκαν «εναγείς και αλιτήριοι της Θεάς», ενώ αντίθετα οι συμπάθειες στράφηκαν προς τον Κύλωνα. Του γεγονότος αυτού επακολούθησε σειρά στάσεων και ταραχών μέχρι το 597 π.Χ. που ανέλαβε ο Σόλων να συμβιβάσει τα αντιμαχόμενα μέρη παρακαλώντας τους «εναγείς» να υποβληθούν οικειοθελώς στη κρίση τριακοσιομελούς δικαστηρίου που θα αποφασίσει σχετικά. Οι Αλκμαιονίδες προ αυτής της κατακραυγής δέχτηκαν και το δικαστήριο εκείνο με κατήγορο τον Μύρωνα τον Φλυέα τους καταδίκασε σε εξορία. Αποφάσισε μάλιστα να εκταφούν όσοι εν τω μεταξύ είχαν πεθάνει και να θαφτούν έξω από τη πόλη.

Αν και εκτελέστηκε η απόφαση εκείνη, το άγος εξακολουθούσε να υφίσταται και φοβερή ασθένεια, λοιμός, έπληξε την Αθήνα, με πολλούς θανάτους, τον οποίο οι πολίτες θεώρησαν ως θεία δίκη για το έγκλημα.

Τότε λέγεται πως πάνω από τη πόλη εμφανίσθηκαν να πλανώνται ψυχές νεκρών (φαντάσματα) και ένας δεισιδαίμονας φόβος κατέλαβε τους Αθηναίους. Την ίδια περίοδο ο Κύλωνας ξεσήκωσε τους Μεγαρείς εναντίον των Αθηναίων και κατάφεραν να καταλάβουν την Σαλαμίνα προκαλώντας καταστροφές και στην υπόλοιπη Αττική. Μετά απ΄ αυτά ρωτήθηκε το Μαντείο των Δελφών το οποίο και έδωσε εντολή να γίνει πλήρης καθαρμός υπό τις οδηγίες του τότε φιλόσοφου αλλά και ιερέα Επιμενίδη που έμενε όμως στη Φαιστό στη Κρήτη. Τότε στάλθηκε στη Κρήτη εσπευσμένα ο Αθηναίος Νικίας ο Νικηράτου, με ιερό πλοίο, πιθανώς τη Πάραλο ο οποίος προσκάλεσε τον Επιμενίδη στην Αθήνα πράγμα που δέχθηκε και τον ακολούθησε. Σημειώνεται πως μόλις ο Επιμενίδης έφθασε στο λιμένα Μουνιχίας, και αντίκρισε τον λόφο της Μουνιχίας προφήτεψε τον πραγματικό κίνδυνο της Αθήνας.

Ο Επιμενίδης φθάνοντας στην αρχαία Αθήνα και βλέποντας τον χώρο έδωσε αμέσως εντολή να συγκεντρώσουν πάνω στον Άρειο Πάγο μαύρα και λευκά πρόβατα τα οποία στη συνέχεια άφησαν ελεύθερα διατάζοντας να τα παρακολουθούν και όπου σταματήσει καθένα εξ αυτών εκεί να ιδρύεται (στήνεται) βωμός και να θυσιάζεται. Μετά την εκτέλεση των οδηγιών αυτών του Επιμενίδη οι θεοί μαλάκωσαν και το άγος εξέλιπε. Οι Αθηναίοι τίμησαν ιδιαίτερα τον Επιμενίδη προσφέροντάς του μεγάλες αμοιβές και δώρα πλην όμως εκείνος αρκέσθηκε μόνο σ΄ ένα κλώνο ελαίας.

Ακαδημαϊκό άσυλο
Το ακαδημαϊκό άσυλο, το οποίο αφορά κατά κύριον λόγο το απαραβίαστο των χώρων των Πανεπιστημίων, προστατεύεται με νόμο στην Ελλάδα, βάσει των ακόλουθων διατάξεων:

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΑΣΥΛΟ

Άρθρο 3 του Νόμου 1549/2007 (ΦΕΚ Α 69/20.03.2007)

Στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και διαδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών.
Δεν επιτρέπεται η επιβολή ορισμένων μόνον επιστημονικών απόψεων και ιδεών και η διεξαγωγή απόρρητης έρευνας.
Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και για την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία όλων ανεξαιρέτως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας των Α.Ε.Ι. και των εργαζομένων σε αυτά, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει.
Το ακαδημαϊκό άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους του Α.Ε.Ι. στους οποίους γίνεται εκπαίδευση και έρευνα. Οι χώροι αυτοί καθορίζονται με απόφαση και ευθύνη της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι.. Δεν επιτρέπεται η επέμβαση δημόσιας δύναμης στους παραπάνω χώρους, παρά μόνο κατόπιν πρόσκλησης ή άδειας του αρμόδιου οργάνου του Ιδρύματος και με την παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής.
Αρμόδιο όργανο για την πρόσκληση ή άδεια της προηγούμενης παραγράφου, είναι το Πρυτανικό Συμβούλιο για τα Πανεπιστήμια και το Συμβούλιο για τα Τ.Ε.Ι., με δικαίωμα ψήφου όλων των μελών τους. Τα όργανα αυτά συνέρχονται αμέσως, αυτεπαγγέλτως, ή μετά από καταγγελία. Το αρμόδιο όργανο αποφασίζει κατά πλειοψηφία, τηρουμένων των διατάξεων του Εσωτερικού Κανονισμού του οικείου ιδρύματος και του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας.
Επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμοδίου οργάνου του Α.Ε.Ι. επιτρέπεται μόνον εφ’ όσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής.
Οι παραβάτες των διατάξεων του άρθρου αυτού για το ακαδημαϊκό άσυλο τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών μετά από έγκληση του αρμόδιου οργάνου της παραγράφου 5 του άρθρου αυτού ή της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι..
Το άρθρο 2 του ν. 1268/1982 και τα άρθρα 2 και 7 του ν. 1404/1983 (ΦΕΚ 173 Α’) καταργούνται.
Σε Α.Ε.Ι. που διοικούνται από Διοικούσα Επιτροπή, αυτή αποτελεί το αρμόδιο όργανο της παραγράφου 5 του άρθρου αυτού.

Μέχρι την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, τρεις περιπτώσεις άρσης του πανεπιστημιακού ασύλου έχουν συμβεί. Στην περίοδο της μεταπολίτευσης τρεις φορές δόθηκε άδεια στις αστυνομικές δυνάμεις να εισέλθουν στον χώρο του ασύλου.

- Η πρώτη φορά που δόθηκε άδεια για επέμβαση δημόσιας δύναμης ήταν το 1985 στην κατάληψη του Xημείου Αθηνών. Tην απόφαση έλαβε η Eπιτροπή Aσύλου επί πρυτανείας του κ. Μιχάλη Σταθόπουλου.

- Το 1995 λόγω επεισοδίων στο ιστορικό κτίριο του ΕΜΠ, επί πρυτανείας Νίκου Mαρκάτου, δόθηκε για δεύτερη φορά στην ιστορία του θεσμού του πανεπιστημιακού ασύλου άδεια επέμβασης. Aκολούθησαν μαζικές συλλήψεις και εκτεταμένες καταστροφές εντός του Iδρύματος και στους γύρω δρόμους.

- Το 2002 στην Κρήτη οργανώθηκε η άτυπη σύνοδος των υπουργών Eθνικής Αμυνας της Eυρωπαϊκής Ενωσης. Ελικόπτερο της Αστυνομίας, το οποίο διενεργούσε περιπολία στο πλαίσιο των μέτρων ασφαλείας για τη σύνοδο, εντόπισε χασισοφυτεία σε δασώδη έκταση στο Pέθυμνο, ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου Kρήτης. Δόθηκε άμεσα από τις αρχές του Ιδρύματος άδεια προκειμένου άνδρες της Aσφάλειας να εισέλθουν στον χώρο και να ξεριζώσουν τα 620 δενδρύλλια, ύψους έως και 2,20 μέτρων…

Το πανεπιστημιακό άσυλο στο εξωτερικό
Στο εξωτερικό, η παγκόσμια ελληνική πρωτοτυπία είναι άγνωστη και η προστασία του πανεπιστημίου, ανθρώπων και υλικοτεχνικής υποδομής εξασφαλίζεται από ειδικό προσωπικό του πανεπιστημίου ή από αρμόδιες αρχές.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι στο εξωτερικό οι αρχές των πανεπιστημίων εστιάζουν στη φύλαξη των ιδρυμάτων, αφού θεωρείται «εκ των ων ουκ άνευ» η προστασία της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών εντός των ιδρυμάτων. Έτσι, δεν υπάρχει περίπτωση να δημιουργηθούν έκτροπα εντός των πανεπιστημιακών χώρων και να μην παρέμβει η αστυνομική δύναμη. Και αυτό διότι δεν συνδέεται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών με την ανεξέλεγκτη και καταχρηστική λειτουργία των πανεπιστημιακών χώρων.

Στην Ελλάδα το πανεπιστημιακό άσυλο είναι σχεδόν ταυτισμένο με τη νομοθετική ρύθμιση που αποκλείει ή δυσχεραίνει την επέμβαση της αστυνομίας σε πανεπιστημιακούς χώρους. Στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει διαφορετική έννοια. Εκεί δεν σημαίνει ότι ο πανεπιστημιακός χώρος είναι ένα άβατο για τα όργανα της τάξεως, αλλά ότι διασφαλίζεται η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελεύθερη διακίνηση ιδεών.

Eνδεικτικά, στα πανεπιστήμια των HΠA υπάρχει φύλαξη από υπαλλήλους, ενώ στα μεγάλα campus φοιτητές του ιδρύματος εργάζονται ως ωρομίσθιοι με αρμοδιότητα να «σαρώνουν» τον χώρο λειτουργώντας ως «πρώτο μάτι» για τυχόν εγκληματικές ενέργειες. Kατόπιν, τον λόγο έχουν οι αρχές του ιδρύματος και η αστυνομία.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο διευθυντής του London School of Economics Χάουαρντ Ντέιβις δυσκολεύθηκε να κατανοήσει την ερώτηση (για το άσυλο και το δωρεάν μοναδικό σύγγραμμα) που του ετέθη από Έλληνα δημοσιογράφο. «Δεν υπάρχει κανένας παρόμοιος νόμος στην Βρετανία. Η αστυνομία μπορεί να μπει στο χώρο του πανεπιστημίου όπως και οπουδήποτε αλλού. Δεν υπάρχει καν συζήτηση ή διαφωνία για αυτό το ζήτημα».

Η τήρηση της έννομης τάξης θεωρείται αυτονόητη. Οι ταραχές που ξέσπασαν στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ήταν η αφορμή να τεθούν σε εφαρμογή αυστηρότεροι κανόνες ασφάλειας.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες δημιουργήθηκαν ειδικές υπηρεσίες ασφαλείας ενώ τα μεγάλα πανεπιστήμια έχουν ακόμη και δικά τους αστυνομικά τμήματα. Τα κρούσματα βίας – με αποκορύφωμα το μακελειό στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια το 2007 –στο οποίο 32 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από επίθεση ενόπλου – συγκλόνισαν την κοινή γνώμη. Η συντριπτική πλειοψηφία των δημόσιων πανεπιστημίων περιφρουρείται πλέον από ένοπλους αστυνομικούς.

Aνάλογα αυστηρά συστήματα φύλαξης των χώρων εφαρμόζονται σε όλα τα πανεπιστήμια της Δυτικής Eυρώπης. Μάλιστα, υπάρχουν περιπτώσεις πανεπιστημίων, η φύλαξη των οποίων ανατίθεται σε ιδιωτικές εταιρείες με σχετικό αντικείμενο. «Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει φασαρία μέσα στο πανεπιστήμιο και να μην παρέμβουν οι φύλακες. Και αυτό διότι γίνεται διάκριση ανάμεσα στην παρουσία του φύλακα με αρμοδιότητα την προστασία της περιουσίας του ιδρύματος και στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών και λόγου» σχολίασε σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Καθημερινή», πανεπιστημιακός με σπουδές στη Γαλλία, μια χώρα ιδιαίτερα ευαίσθητη σε τέτοια θέματα.

Στη Γαλλία αρκεί μια απλή έκκληση της πρυτανείας για να επέμβει η αστυνομία. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα τον Μάρτιο του 2006 όταν η αστυνομία χρησιμοποιώντας δακρυγόνα εισέβαλε στο ιστορικό πανεπιστήμιο της Σορβόννης για να τερματίσει βιαίως την κατάληψη φοιτητών που διαμαρτύρονταν για τις μεταρρυθμίσεις που προωθούσε η κυβέρνηση.

Παρόμοια είναι η κατάσταση στη Γερμανία. Ισχύει ο βασικός κανόνας ότι η αστυνομία έχει δικαίωμα κάθε φορά που αυτή το κρίνει αναγκαίο να αστυνομεύει και να επεμβαίνει στους χώρους του πανεπιστημίου.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.pare-dose.net/?p=1718#ixzz1QZXRx02l